Biografi Ringkas
TUAN Guru Haji Nik Abdul Aziz Nik Mat dilahirkan dalam
sebuah keluarga ilmuan Islam di Kampung Pulau Melaka, Kota Bharu, Kelantan pada
tahun 1931. Ayahnya bernama Haji Nik Mat bin Raja Banjar, atau lebih dikenali
dengan panggilan ‘Tok Haji Nik Mat Alim’, disebabkan
kealiman beliau dalam ilmu-ilmu agama.
Tok Haji Nik Mat Alim ialah seorang ulama dan tok guru
yang terkenal di negeri Kelantan dan memiliki serta mengendalikan satu
institusi pengajian pondok di Kampung Pulau Melaka itu. Di situlah juga Tuan
Guru Nik Abdul Aziz mula mendapat pendidikan awal beliau bersama ratusan
pelajar Islam dari serata ceruk rantau Asia Tenggara.
Setelah agak meningkat umurnya, Tuan Guru dihantar oleh
ayahnya pergi berguru kepada Tuan Guru Haji Abbas
yang memiliki sebuah pusat pengajian pondok di Jertih, Besut, Terengganu.
Kedahagaan Tuan Guru kepada ilmu agama tidak berhenti
setakat di Besut itu. Pada tahun 1958, setahun selepas negara Malaysia
diisytiharkan merdeka dari pemerintahan penjajah Barat, Tuan Guru mengembara
lagi. Kali ini beliau pergi mendalami ilmu agama ke Universiti (Darul Uloom?), di
Deoband, India.
Di sana Tuan Guru telah berguru, antara lainnya kepada
seorang Sheikhul Hadith dan juga guru tariqat yang terkemuka di India, iaitu Maulana Muhammad Ahmad al-Madani. Maulana Muhammad
juga adalah salah seorang pejuang kemerdekaan India yang ternama dan pernah
mengalami penyeksaan penjara penjajah nggeris.
Setelah tamat pengajian beliau di India, Tuan Guru tidak
terus pulang ke tanahair. Sebaliknya beliau mengembara lagi mencari ilmu ke
Universiti Al-Azhar di Mesir. Di sana beliau sempat memperolehi Ijazah Sarjana
Muda dalam jurusan Pengajian Bahasa Arab dan menyambung lagi sehingga
dikurniakan Ijazah Sarjana (M.A.) dalam jurusan Perundangan Islam.
Kepulangan
perantau ilmu
Setelah selesai pengajiannya di peringkat sarjana itu
barulah Tuan Guru pulang ke kampung halamannya menemui ibubapa dan
sanak-saudara.
“Berbelas tahun saya tinggalkan kampung halaman.
Sehinggakan waktu saya balik, penarik beca yang tinggal dekat rumah saya itu
pun sudah tidak mengenali saya. Beliau hanya dapat mengenali saya apabila
melihat beg pakaian saya yang ada tertulis nama saya.
“Setiba di rumah, saya sendiri sudah lupa mana satu rumah
saya. Hanya yang ada tanda ingatan ialah sepohon rambutan di hadapan rumah.
Kemudian kelihatan seorang perempuan tua di rumah tersebut. Saya hanya
mengenali dia sebagai ibu saya apabila dia tersengih dan menampakkan giginya
yang bersumbi emas. Sahlah dia ibu saya”, cerita Tuan Guru Haji Nik Abdul Aziz.
Setelah merantau lebih sepuluh tahun mendalami ilmi-ilmu
agama, maka tibalah pula giliran seorang yang faqeh itu kembali kepada kaumnya
dan mengingatkan mereka tentang agama Allah. Itulah (menurut setengah tafsir) apa
yang diajarkan oleh Allah SWT di dalam firman-Nya yang membawa maksud:
“Mengapa
tidak keluar dari setiap firkah itu suatu ta’ifah, untuk mendalami agama dan
mengingatkan kaumnya (tentang agama itu) tatkala mereka kembali kepada kaum
mereka.” (Maksud al-Quran Surah at-Taubah ayat 122)
Tidak syak lagi, apa yang dialami dalam hidup Tuan Guru
Nik Abdul Aziz begitu menepati landasan hidup yang disarankan oleh Allah SWT
itu. Paling tidak, sehingga kini masyarakat menjadi saksi atas kesungguhan dan
kegigihan Tuan Guru dalam soal memberi peringatan kepada masyarakat Islam negara
ini, khususnya kaum Melayu Kelantan.
Bermula daripada saat-saat awal kepulangan beliau dari
Mesir hingga kini, Tuan Guru tidak pernah mengambil cuti daripada memberikan kuliah-kuliah
agama, ceramah agama, tazkirah, ta’lim dan sebagainya. Itulah kewajiban bagi seorang
yang tahu ilmu agama. Itulah apa yang dituntut oleh agama ke atas seorang yang
alim, agar tidak menyembunyikan ilmu yang diperolehinya.
Ayah
pengaruhi perwatakan
Sekembali beliau dari Mesir, Tuan Guru terus didesak oleh
ayah beliau, Tuan Guru Haji Nik Mat untuk meneruskan kerja-kerja mendidik
masyarakat mengenai agama Islam. Adalah diketahui bahawa keperibadian dan
keprihatinan Tuan Guru Haji Nik Mat Alim begitu banyak sekali mempengaruhi
perwatakan dan keperibadian anaknya, Tuan Guru Nik Abdul Aziz.
Misalnya, Tuan Guru Haji Nik Mat Alim ini cukup tegas
mengenai aurat dan hijab antara lelaki dan perempuan yang bukan mahram.
Bagaimana diceritakan Tuan Guru Haji Nik Mat jarang sekali memandang perempuan.
Bahkan, setiap kali bertembung dengan perempuan, beliau akan menundukkan pandangannya.
Begitu juga dalam hal berpakaian. Tuan Guru Nik Abdul Aziz
di waktu-waktu awal kepulangan beliau dari Mesir itu masih terbawa-bawa dengan
cara berpakaian orang-orang Mesir. Beliau gemar bertali leher dan berseluar.
Tetapi ayah beliau yang menghendaki beliau menjadi seorang ulama tentu sekali
tidak menyetujui cara berpakaian demikian.
Dengan ilmu yang ada pada Tuan Guru, beserta harapan dan
sambutan daripada masyarakat terhadap keilmuannya, maka Tun Guru Nik Abdul Aziz
telah “dipaksakan” oleh ayahnya untuk berserban, berbaju Melayu dan berkain
pulikat. Lagi pun cara berpakaian masyarakat setempat itu sememangnya mesti
diraikan.
Mencurah
ilmu mendidik masyarakat
Sejak kepulangan beliau dari Mesir itu, Tuan Guru sering
bergilir-gilir dengan ayahnya memberikan kuliah agama di
kampungnya, di Masjid Kampung Pulau Melaka.
Bermula dari situlah keilmuan beliau dimanfaatkan oleh masyarakat setempat.
Di waktu yang sama, Tuan Guru Nik Abdul Aziz juga
mengajar di sebuah sekolah agama rakyat di Kota Bharu. Beliau mengajar di situ
untuk beberapa tempoh masa sebelum menjadi tenaga
pengajar di Sekolah Agama Maahad Muhammadi, Kota Bharu, yang merupakan
sekolah agama rakyat yang tertua dan terbesar di negeri Kelantan.
Tidak cukup sekadar mengajar murid-murid berdaftar di
sekolah itu, Tuan Guru turut menambahkan kegiatan dakwahnya dengan menjadi Penyelia Kelas Dewasa Kemas (atau sekarang dipanggil
Guru Agama Kemas). Di waktu itulah beliau banyak mengadakan kelas-kelas dan
kuliah-kuliah agama untuk orang-orang dewasa.
Diketahui, sepanjang perkhidmatannya sebagai Penyelia
Kelas Dewasa Kemas itu, Tuan Guru sering mengemukakan teguran-teguran membina
berdasarkan kehendak Islam terhadap pihak pentadbiran Kemas itu sendiri. Begitu
juga dengan pihak pemerintah negara yang tidak melaksanakan tuntutan-tuntutan
pemerintahan Islam.
Namun, mana ada mawar yang tidak berduri; mengharapkan
hasil yang mudah tanpa melalui rintangan adalah suatu yang hampir mustahil.
Begitu juga apa yang dialami oleh Tuan Guru.
Apabila teguran demi teguran berkaitan dengan pelaksanaan
Islam dalam pentadbiran negeri dan penyeliaan kelas-kelas agama itu tidak
diendahkan oleh pihak pentadbir, Tuan Guru mengambil keputusan meletakkan
jawatannya sebagai Penyelia Kelas Dewasa Kemas.
Beliau mengakhiri khidmatnya dengan institusi tajaan Umno
itu setelah melaksanakan tuntutan ilmu Islam yang ada padanya (menegur
pentadbir). Beliau telah menguji komitmen Umno terhadap Islam,melalui
penglibatan beliau dengan Kemas. Dan telah terbukti dengan apa yang berlaku ke
atas Tuan Guru bahawa sebenarnya tidak ada ruang untuk memperjuangkan Islam
dari dalam Umno!
Perjuangan
lebih nasional
Selepas berhenti daripada berkhidmat dengan Kemas, pada
tahun 1967 Tuan Guru memilih untuk mendaftarkan diri sebagai ahli Parti Islam Se-Malaysia (PAS). Keputusan beliau
memilih PAS sebagai landasan perjuangan sememangnya bertepatan dengan tuntutan Islam
dan keilmuan yang ada pada beliau.
Penglibatan beliau dalam arena politik Islam tanahair
benar-benar memberikan suatu saham yang besar kepada perjuangan Islam Malaysia,
khususnya perjuangan PAS. Bermula dari saat itu, Tuan Guru Nik Abdul Aziz
semakin dikenali ramai; oleh kawan dan lawan.
Di tahun yang sama, tidak lama selepas beliau menjadi
ahli PAS, Tuan Haji Ahmad Abdullah, atau lebih dikenali sebagai Haji Ahmad Perai, yang merupakan Ahli Parlimen
Kawasan Kelantan Hilir, meninggal dunia. Kekosongan kerusi parlimen yang
ditinggalkan oleh Almarhum itu rupa-rupanya menjadi tapak permulaan kepada
perjuangan yang lebih nasional bagi Tuan Guru Nik Abdul Aziz. Beliau telah
dipilih menjadi calon PAS dalam Pilihan Raya Kecil Parlimen
Kelantan Hilir 1967 itu.
Tuan Guru berjaya mengalahkan calon Umno dalam pilihan
raya kecil yang diadakan itu. Sejak dari itu, kerusi Parlimen Kelantan Hilir
(yang kemudiannya ditukar nama kepada Pengkalan Chepa) kekal di tangan PAS
hingga kini. Tuan Guru sendiri kekal menduduki kerusi tersebut untuk beberapa
penggal berturut-turut sehingga Pilihan Raya Umum tahun 1986, apabila beliau
berpindah untuk bertanding di kerusi Parlimen Bachok.
Dalam pada itu, berlaku pula kematian Ahli Parlimen Pasir
Puteh, Haji Hussin Rahimin. Pemergian beliau
yang pada ketika itu adalah Ketua Dewan Ulama PAS Pusat merupakan suatu
kehilangan besar bagi perjuangan Islam negara ini. Pengganti beliau mesti
dicari. Seorang ulama yang sekira-kira setanding dengan beliau mesti dibawa ke
hadapan bagi menerajui Dewan Ulama PAS Pusat.
Pencarian itu berakhir dengan kemunculan Tuan Guru Haji
Nik Abdul Aziz mengambilalih jawatan tersebut, yang ternyata merupakan seorang
pengganti yang tepat. Sejak dari tarikh tersebut, Tuan Guru kekal menjadi Ketua Dewan Ulama PAS Pusat hingga ke saat ini.
Memimpin PAS Negeri
Ekoran kekalahan teruk PAS dalam Pilihan Raya Negeri Mac
1978, yang menyebabkan tumbangnya kerajaan PAS Kelantan, Dato’ Haji Mohd Asri Haji Muda selaku Yang
Dipertua Agung PAS (sekarang disebut Yang Dipertua PAS Pusat) telah bertindak
menukarkan Pengerusi Jemaah Pesuruhjaya Negeri (kini dipanggil Pesuruhjaya)
ketika itu, Datuk Ishak Lutfi Omar dengan Ustaz Mohd Amin Yaakob.
Bagaimana pun, memandangkan keadaan-keadaan yang berlaku
terhadap PAS memerlukan suatu tindakan peningkatan yang menyeluruh, di samping
timbul suara-suara dan pandangan-pandangan dalam masyarakat umum supaya PAS
dipimpin oleh golongan intelek dan ilmuan, maka Ustaz Mohd Amin tidak bertahan
lama.
Sebagai seorang ahli poltiik yang matang dan seorang
pejuang Islam yang lebih mementingkan survival
parti, Ustaz Mohd Amin mengundurkan diri dari jawatan Pengerusi Jemaah
Pesuruhjaya PAS Negeri Kelantan. Beliau sendiri terus mencadangkan agar Tuan
Guru Nik Abdul Aziz mengambilalih pucuk pimpinan PAS negeri.
Arus
Kebangkitan Islam
Dato’ Asri terpaksa menyerahkan jawatan Pesuruhjaya PAS
Negeri kepada Tuan Guru, walau pun di sekelilingnya ada orang-orang harapannya
seperti Haji Abdullah Ahmad, Ustaz Haji Solahuddin,
Cikgu Abdul Hamid dan beberapa orang lagi, memandangkan arus kebangkitan
Islam sedang melanda penyokong-penyokong PAS pada waktu itu.
Keadaan ini jelas dapat dilihat dalam ceramah-ceramah PAS
yang sekiranya Dato’ Asri (yang membawa visi nasionalis-sosialis) dan Tuan Guru Haji Abdul Hadi Awang dari Terengganu
(yang membawa visi perjuangan Islam) diundang, maka bila tiba saat Dato’ Asri
berceramah, akan ramailah yang ‘angkat punggung’ untuk pulang. Sedangkan Dato’
Asri sebelum itu terkenal sebagai seorang ‘crowd-puller’
yang unggul dalam negara ini.
Perkembangan-perkembangan yang berlaku di dalam PAS hasil
kebangkitan Islam itu menuntut kepada suatu kepimpinan yang lebih Islamik di
dalam semua peringkat organisasi PAS, khususnya di negeri Kelantan, di mana PAS
terpaksa membina semula kekuatan dan sokongannya. Tuan Guru Nik Abdul Aziz
adalah cadangan yang tepat untuk mengambilalih teraju kepimpinan PAS Negeri Kelantan.
Sebagai seorang yang terkenal warak dan tidak berhasrat
mejadi pemimpin parti, cadangan tersebut tidak diterima dengan mudah oleh Tuan
Guru. Beliau lebih senang menjadi ahli biasa yang benar-benar menghambakan diri
kepada perjuangan PAS. Sehinggalah berlalu beberapa usaha ‘memujuk’ Tuan Guru,
termasuk satu rombongan yang terdiri daripada Ustaz Mohd Amin sendiri, Ustaz Abdul Halim Abdul Rahman dan lain-lain
pimpinan negeri pergi menemui beliau dan menerangkan peri mustahaknya Tuan Guru
menerima cadangan perlantikan tersebut. Lalu rombongan tersebut mengingatkan
beliau kepada suatu hadith Nabi SAW yang biasa dibacanya juga, yang kira-kira maksudnya:
“Apabila
seseorang itu telah dipilih sebagai pemimpin, sedang ia mempunyai kelebihan
atas yang lain, adalah tidak wajar ia menolak pemilihan itu.”
Akhirnya, dengan berat hati dan dengan penuh rasa
tanggungjawab Tuan Guru Nik Abdul Aziz menerima cadangan melantik beliau
sebagai Pesuruhjaya PAS Negeri Kelantan. Samalah
bagaimana beratnya hati beliau untuk menerima jawatan Menteri Besar Kelantan
setelah PAS berjaya memerintah kembali negeri tersebut pada bulan Oktober 1990
lalu.
Zaman
Gerhana PAS Kelantan
Ternyata langkah yang diambil oleh Ustaz Mohd Amin itu
suatu yang patut dipuji. Ia bertepatan dengan suasana yang menimpa PAS ketika
itu, yang berkehendakkan pimpinan seorang ulama. PAS ketika itu, terutamanya di
negeri Kelantan, sedang menempuh masa yang gelap. Sehingga ada di antara
penulis-penulis tanahair menyifatkan suasana PAS Kelantan ketika itu sebagai “Purnama Gerhana di Kelantan”.
Banyak sebab atau faktor yang meletakkan PAS dalam keadaan
‘gerhana’ di ketika itu. Antaranya ialah tindakan ‘Kumpulan
20’ Adun PAS Kelantan menggulingkan Menteri Besar, Datuk Haji Muhammad bin Nasir, yang dikenali
sebagai seorang pemimpin yang tenang, moderat dan mudah bergaul dengan rakyat
jelata.
Sehinggakan tercetus Demonstrasi
Oktober di Padang Merdeka, Kota Bharu, di mana lebih 80,000 rakyat
Kelantan dari seluruh pelusuk negeri yang bersimpati dengan Datuk Haji Muhammad
Nasir telah hadir. Mereka yang selama ini merupakan ahli dan penyokong kuat PAS
begitu ramai sekali terseret oleh arus membenci PAS ekoran tindakan ‘Kumpulan
20’ itu.
Satu lagi sebab kegerhanaan PAS di akhir-akhir tahun
70-an itu ialah apabila PAS kembali semula berjuang bersendirian. Selama
kira-kira empat tahun (Januari 1973-Disember 1977) PAS menjadi kerabat
Perikatan kemudian turut berada dalam Barisan Nasional (BN), tidak banyak
kesukaran yang dialami oleh PAS untuk menggerakkan program-programnya, terutama
di segi kewangan. Walau pun tidak semua permintaan PAS dilayan oleh pimpinan
BN, namun tentu sekali PAS tidak perlu mengerahkan ahli-ahlinya menderma bagi
menjayakan sesuatu majlisnya.
Apabila sudah kembali bersendirian, dan di Kelantan PAS
sudah menjadi pembangkang pula, PAS perlu membina kembali tabung kewangannya
sendiri. Ahli-ahli PAS yang sudah empat tahun meninggalkan amalan menderma
kepada “Tabung Jihad PAS” terpaksa disedarkan
kembali bahawa “PAS kini bukan kerajaan lagi”, dan bukan juga menjadi ‘kerabat
Kerajaan’.
Seperti yang diketahui umum, PAS hanya mampu bertahan di
dua kerusi Dewan Undangan Negeri Kelantan dalam Pilihan
Raya Negeri, 11 Mac 1978, iaitu di DUN Sering dan DUN Manek Urai. Dua
tapak itulah menjadi nadi penggerak kebangkitan semula PAS di Kelantan. Boleh
dikatakan dari situlah usaha-usaha pemulihan PAS di Kelantan digerakkan atau
pun didorongkan.
Tidak keterlaluan jika dikatakan bahawa kehadiran Tuan
Guru Haji Nik Abdul Aziz Nik Mat juga menjadi salah satu faktor pemberangsang
kepada usaha pemulihan PAS di Kelantan ekoran kekalahan teruk tahun 1978 itu.
Bersama-sama dengan kepimpinan PAS yang sedia ada di Kelantan ketika itu,
seperti Haji Nik Abdullah Arshad, Haji Mohd
Amin Yaakob, Tuan Guru Haji Zakaria Ismail
dan lain-lain, Tuan Guru Nik Abdul Aziz terus membawa PAS selangkah demi
selangkah keluar daripada apa yang disifatkan sebagai ‘zaman gerhana’ itu.
Tidak banyak yang dapat diceritakan tentang penglibatan
awal Tuan Guru Nik Abdul Aziz dalam menerajui kepimpinan PAS negeri Kelantan.
Bagaimana pun, peranan beliau semakin jelas ekoran berlakunya Krisis Asri-PAS pada tahun 1982. Terlalu banyak pandangan
dan keputusan beliau sebagai Pesuruhjaya PAS Negeri Kelantan telah tidak
diambilkira oleh Dato’ Asri, terutama dalam perkara-perkara yang melibatkan hal
ehwal PAS Kelantan.
Suatu contoh paling jelas ialah berkenaan pemilihan
calon-calon bagi Pilihan Raya Umum, 22 April 1982.
Dato’ Asri yang terkenal dengan sikap nepotismenya (mementingkan kekeluargaan)
telah bertindak meletakkan calon-calon pilihannya sendiri di beberapa kawasan pilihan
raya, dan mengkesampingkan calon-calon yang dikemukakan oleh Tuan Guru selaku
Pesuruhjaya PAS Negeri Kelantan ketika itu.
Era
Kepimpinan Ulama
Apabila Dato’ Asri mengumumkan perletakan jawatannya
sebagai Yang Dipertua Agung PAS di hari kedua
berlangsungnya Muktamar PAS ke-28, pada 23 Oktober 1982, Tuan Guru Nik Abdul
Aziz adalah salah seorang di antara ribuan ahli PAS yang merestuinya. Bermula
dari saat itu jugalah peranan yang diperlukan oleh PAS daripada Tuan Guru semakin
bertambah.
Kerana, detik itulah merupakan bermulanya suatu era
kepimpinan baru dalam PAS yang dikenali sebagai ‘Era
Kepimpinan Ulama’. Dan, sebagai orang yang diamanahkan mengetuai sayap
ulama kepada PAS, peranan dan pandangan Tuan Guru Nik Abdul Aziz di dalam
membina kepimpinan baru ini bukan lagi suatu yang kecil.
PAS di bawah kepimpinan ulama menampakkan suatu perubahan
yang ketara. Paling ketara sekali ialah proses penggempuran pemikiran assobiyah
atau kebangsaan sempit di kalangan ahli-ahli PAS itu sendiri. Suatu yang ketara
juga ialah ceramah-ceramah PAS yang selama ini dipenuhi dengan cerita-cerita
politik, kecaman dan kritikan terhadap kerajaan BN sedikit demi sedikit
bertukar nada menjadi ceramah-ceramah agama.
Tuan Guru Nik Abdul Aziz sendiri, misalnya, lebih
dikenali ramai sebagai seorang ulama dan tok guru daripada seorang ahli politik
yang petah berpidato. Di mana-mana pun beliau mengadakan ceramah, para hadirin
terasa bagaikan sedang mendengar kuliah-kuliahnya.
Dalam banyak ceramahnya, Tuan Guru lebih suka menyentuh
soal-soal agama yang membawa hadirin berfikir tentang ayat-ayat Allah dan
hadith-hadith Nabi SAW. Bagi hadirin yang mengharapkan suatu ceramah politik
yang berapi-api daripada Tuan Guru, akan merasakan kekecewaannya.
Ucapan-ucapan Tuan Guru yang terang, beserta dengan
perumpamaan-perumpamaan yang jelas, cukup memudahkan para pendengar memahami
setiap penyampaiannya. Inilah cara Tuan Guru mendapat tempat di hati para
penyokong PAS.
Sememangnya, sebagai seorang ulama yang sekaligus menjadi
pemimpin sebuah parti politik, Tuan Guru mempunyai matlamat perjuangannya yang
tersendiri, di samping matlamat perjuangan parti. Beliau ingin melihat
pengajaran Islam berkembang biak di negara ini, bahkan di serata dunia.
Sebab itu beliau menyertai PAS, satu-satunya parti di
negara ini yang merealisasikan usaha ke arah menegakkan Islam dan pemerintahan
berdasarkan Al-Quran dan hadith. Beliau percaya, dengan melibatkan diri dalam
politik, perjuangan menegakkan Islam dan pemerintahannya akan terbuka luas.
Segala keyakinan beliau itu terbukti sebagai suatu
kenyataan apabila PAS ditakdirkan Allah mengambilalih pemerintahan negeri
Kelantan pada 23 Oktober 1990 lalu, dan Tuan Guru Nik Abdul Aziz sendiri
dipilih oleh rakyat Kelantan menjadi pemimpin dan Menteri
Besar mereka.
(Artikel ini
adalah bab kedua daripada buku ‘Haji Nik Abdul Aziz Nik Mat - Inspirasi
Kebangkitan Ummah Serambi Mekah’ yang diterbitkan oleh Urusetia Penerangan
Kerajaan Negeri Kelantan, Kota Bharu, Kelantan, 1991)
No comments:
Post a Comment